Osteoartrit, halk arasında bilinen ismiyle kireçlenme, eklemlerde kıkırdak dokunun yapısında bozulma, kıkırdakta incelme, aşınma ve tahribatın ortaya çıktığı en sık görülen eklem hastalığıdır. En sık diz, kalça, el bileği ve omurgada görülmektedir. Eklem kıkırdağı ve altındaki kemik bütünlüğünün bozulmasına neden olan çok çeşitli etmenler sonucu ortaya çıkan semptom ve klinik muayene bulgularla karakterize bir hastalıktır. Osteoartritte hastalık sürecinde sadece eklem kıkırdağı tutulmaz, aynı zamanda eklemin bütün yapıları etkilenir. OA, hastalarda fonksiyonel yetersizliğe ve sakatlığa, eklem kıkırdağının yapısının bozulması, aşınması, incelmesi ve hatta kaybına neden olur. Ayrıca, eklem kıkırdağının altındaki kemik dokusunda da değişiklikler sonucu kemikte büyümeler ve eklem kenarında çıkıntılar gelişir. Sonuç olarak; osteoartrit eklemlerin normal yapısını bozarak, hareketlerde kısıtlanmaya ve ağrıya neden olan ve yaşın ilerlemesiyle de görülme sıklığı artan bir eklem rahatsızlığıdır. Kadınlarda erkeklere oranla 2 kat fazla görülür. Genelde 50 yaşın üstünde ortaya çıkan bir durumdur. Hastalığın ilerlemesi ile birlikte eklemlerde yük taşınmasını sağlayan kıkırdağın tamamen ortadan kalktığı ve kemik yüzeylerin birbiri ile temas etmeye başladığı görülür. İlerleyen kıkırdak harabiyeti ile birlikte eklemde ağrı ortaya çıkar.
Osteoartritte en temel şikayet eklem ağrısıdır. Ağrının şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Ağrı zaman içerisinde alevlenmeler gösterebilir. Ağrı genellikle eklem hareketleri ile artış gösterir. Eklemde hava değişiklikleri ve soğuk ile artan ağrı ve rahatsızlık hissi ortaya çıkabilir. Özellikle eklemin kullanılmasından sonra eklem şişliği ve eklem sertliği ortaya çıkabilir. El parmaklarının en uç eklemlerinde küçük kemik doku şişlikleri oluşabilir. İleri evrelerde eklem hareketlerinde kısıtlılık gelişebilir. Osteoartritin kesin tedavisi bugün için mümkün değildir. Mevcut tedavi yaklaşımları hastaların ağrılarının en düşük seviyelere inmesini ve eklem hareketlerinin korunmasını sağlamaya yöneliktir.
Osteoartritli Hastaların Şikâyetleri Nelerdir?
Ağrı: Eklem veya çevresinde hissedilen ve şiddetli olabilen bir ağrıdır. Aşırı ve uzun süren hareketler veya uzun süre hareketsiz ayakta kalma ağrıyı artırabilir. Hastaların çoğunda ise sabahları kısa bir süre tutukluk ve ağrı olmakla beraber ağrı günün ilerleyen saatlerinde artar.
Şişlik: Eklemde meydana gelen değişikliklerden kıkırdağı çevreleyen eklem zarınında etkilenmesi ve aşırı eklem sıvısı üretimi şişliğe yol açabilir. Ayrıca kıkırdak hasarına cevap olarak kemiklerin uçlarında meydana gelen büyümelerde şiş ve yumrulu eklem görünümüne yol açar.
Krepitasyon (Çıtırtı Sesi): Eklem mesafesinin daralmasına bağlı olarak kemiklerin birbirine sürtünmesinden kaynaklanır.
Osteoartrit Gelişme Riskini Artıran Faktörler:
Yaş; Yaşla birlikte kas, eklem yıpranması ve kemik yoğunluğundaki kayıp ile meydana gelen değişikliler osteoartrit oluşumunu artırır.
Cinsiyet; Menopoz sonrası meydana gelen hormonal değişiklikler sonucu kemik yoğunluğundaki kayıpta osteoartrit oluşumunu tetikleyen faktörler arasında olup bu nedenle kadınlarda görülme sıklığı artar.
Kalıtım; Anne ve babadan geçen bazı genler osteoartrite duyarlılığı artırabilir.
Şişmanlık; Fazla kilo özellikle diz eklemi olmak üzere ekleme binen yükü artırdığından kıkırdak hasarına ve sonunda osteoartrite yol açar. Osteoartritli kişiler kilo aldıklarında şikayetleri daha da artar. Aşırı kilo almaktan sakınmak ve kilo vermek şikayetlerde azalmanın yanı sıra osteoartrit gelişimini de önleyebilir.
Travma veya Eklemin Aşırı Kullanılması; Kırık veya enfeksiyon gibi şiddetli bir travmaya maruz kalan eklemde gelişen hasar, osteoartrit gelişme olasılığını artırır. Örneğin futbolcu veya voleybolcular, çok sayıda diz travmasına maruz kaldıklarından ileride diz osteoartrit gelişme olasılıkları fazladır. Yine ağır yük taşıyanlarda ve işi gereği çok çömelmek zorunda kalanlarda dizlerde osteoartrit gelişme olasılığı yüksektir..
Hareketsizlik; Hareketsizlik eklem için en az aşırı kullanım kadar zararlıdır. Hareketsizlik eklemin esnekliğini kaybetmesine ve eklemi destekleyen kasların zayıflamasına neden olur.